Говорот е еден од најважните начини на комуникација меѓу луѓето. Тој ни овозможува да се изразуваме, да споделуваме мисли и емоции, да создаваме социјални врски и да се поврзуваме со другите. Сепак, малку луѓе знаат дека говорот е поврзан со начинот на џвакање на храната.
Развој на говорот
Развојот на говорот е комплексен процес кој започнува уште во првите месеци на животот и продолжува низ целиот живот. Овој процес вклучува физички и когнитивни аспекти.
Физичкиот аспект на развојот на говорот вклучува развој на мускулните групи кои се користат за зборување и развој на дишните патишта. Во првите месеци од животот, бебето почнува да прави звуци со гласните жици, но тие звуци не се контролирани. Постепено, мускулните групи се развиваат и бебето станува способно да го контролира движењето на своите гласни жици за да произведува различни звуци.
Когнитивниот аспект на развојот на говорот вклучува развој на капацитетот за комуникација и развој на јазичните вештини. Детето почнува да учи зборови и да ги повторува звучните облици на зборовите кои ги слуша. Со време, детето го зголемува својот речник и започнува да ги користи зборовите за да комуницира со луѓето околу него.
Кога детето го развива својот говор, тоа може да ги изрази своите потреби, желби и мислења, да се поврзе со другите и да ја изгради својата личност.
Сепак, некои деца можат да имаат проблеми со развојот на говорот, што може да биде предизвик за нив и за нивните родители. Овие проблеми можат да бидат физички, како на пример проблеми со слухот или мускулната координација, или когнитивни проблеми, како на пример недостаток на внимание или генетски фактори. Во такви случаи, се препорачува професионална помош од логопеди или други стручни лица.
Има многу фактори кои влијаат на развојот на говорот кај децата. Еден од нив е и комуникацијата со нивните родители и околина. Кога родителите разговараат со своите деца и ги поттикнуваат да зборуваат, тоа може да им помогне да ја развијат својата говорна способност. Исто така, кога децата слушаат зборови и реченици од другите луѓе, тоа може да им помогне да ги усвојат и да ги користат во својот говор. Од друга страна, детската игра може да има големо влијание на развојот на говорот. Играта со зборови, зборувањето со други деца и создавањето на различни зборови и реченици можат да помогнат во развојот на вокабуларот и граматичките способности.Но секако, важно е да се земат во предвид индивидуалните разлики кај децата. Некои деца можат да го развијат својот говор побрзо од други, и не треба да се споредуваат со други деца. Ако родителите забележат дека нивното дете има проблеми со говорот, важно е да побараат помош од стручно лице.
Говор и јадење
Говорот и јадењето се физички процеси кои вклучуваат мускулна координација и контрола на дишните патишта. Затоа, проблеми со говорот можат да бидат поврзани со проблеми во контролата на мускулите за јадење и дишење.
Силната поврзаност меѓу развојот на говорот и хранењето, особено во првите години на живот, е добро позната. Ова е поради тоа што мускулите и структурите кои се вклучени во хранењето и голтањето, исто така се користат и во производството на говорот. На пример, бебињата учат да ја координираат мускулатурата во устата и грлото за да голтнат и дишат за време на исхраната. Кога се развиваат, почнуваат да произведуваат звуци со гласниците, јазикот и усните, што на крајот води до производство на говор.
Истражувањата покажуваат дека раните искуства со исхрана можат да влијаат на развојот на говорот. На пример, бебињата кои се дојат поверојатно е да развијат подобра контрола на усните мускули и изговор на зборови во споредба со бебињата кои се хранат со формула.
Воведување тврда храна
Транзицијата на децата кон цврсти храна е важен момент и обично се случува меѓу 4 и 6 месец од животот. Важно е да се внесуваат цврсти храни постепено и на безбеден начин, почнувајќи со измелени или иситнети храни, а потоа напредувајќи кон храна која може да се јаде со прсти, како што детето станува постаро и се вежба во џвакањето и голтањето.
Важно е да се внесат различни текстури и вкусови за поттикнување на здравите навики во исхраната и развојот на вкусот кај детето. Сепак, важно е и да се следат реакциите на детето на новите храни и да се избегнуваат потенцијални алергени додека детето не стане постаро и не го развие својот имунитет.
Мускулатура
Рано воведување на цврста храна е клучен дел во хранителниот развој на детето, но исто така има значајен ефект врз развојот на мускулатурата и структурите во устата и грлото, кои се вклучени во говорните процеси.
Доколку детето не се навикне на цврста храна, тоа може да предизвика проблеми во мускулатурата на устата, што во крајна линија може да има влијание и врз неговиот говор. На пример, децата кои имаат проблеми со џвакањето и зборувањето најчесто имаат и проблеми со контролирање на мускулатурата на устата и јазикот, што може да резултира со изостанување во говорот.
Џвакање
Сензорните стимулации во устата се од големо значење за развојот на говорот и се поврзани со џвакањето на храната. Примери за стимулации се вкусот, текстурата, температурата и мирисот на храната. Тоа може да помогне во стимулирањето на мускулатурата на устата, како и во развојот на други вештини, поврзани со говорот, како што се дишењето и изговарањето на зборови.
Поради поврзаноста меѓу џвакањето на храната и развојот на говорот, здравиот развој на овие две области е многу важен за детското здравје и добробит. Стимулирањето на правилно џвакање на цврста храна може да им помогне на децата да го подобрат својот говорен развој и да се надминат проблемите со изговарање на зборови.
Родителите и стручните лица треба да бидат свесни за значењето на овие две области и да ги следат децата внимателно, особено во раните години од нивниот живот. Тие треба да бидат во можност да ги откријат можните проблеми и да замолат за помош од стручниот кадар доколку се појават. Конечно, правилната и здрава исхрана може да помогне за целосен развој на детето, вклучувајќи го и неговиот говорен развој.
Сензорни елементи
Сензорните елементи на устата и грлото играат значајна улога во џвакањето и говорот. Кога сензорните елементи не функционираат правилно, може да дојде до проблеми со џвакањето и говорот.
При процесот на џвакање, сензорните рецептори во устата и грлото ги примаат информациите од храната и ги пренесуваат до мозокот. Ако овие рецептори не работат правилно, може да се јават проблеми со препознавањето на вкусовите, текстурите и температурата на храната.
Исто така, сензорните елементи можат да влијаат на говорот. На пример, ако некој има ниско сензорно препознавање на устата, може да има проблеми со производството на одредени звуци, бидејќи не може да ги контролира мускулите на устата и грлото соодветно.
Затоа, кога го проценувате развојот на говорот и џвакањето кај детето важно е да се земат во предвид сензорните елементи и да се побара професионална помош доколку има некои проблеми.
Стимулирање
Стимулирањето на усната шуплина е важен аспект во развојот на говорот и џвакањето. Во раните стадиуми на развојот, бебето почнува да експериментира со усните мускули и да ги стимулира преку смеење, цмокнување, гушкање и други активности.
Потоа, со воведување на цврста храна, усните мускули се стимулирани дополнително. Џвакањето на цврста храна ги зголемува мускулните потреби и ги зголемува капацитетите на усните мускули. Оваа стимулација на усните мускули е важна и за говорот, бидејќи мускулите на устата се потребни за правилно произведување на гласовите.
Затоа е важно да се обезбеди адекватна стимулација на усните мускули кај децата. Некои од активностите кои можат да се користат за стимулирање на усните мускули вклучуваат:
- масажа на усните мускули со прстите или со мека четка
- смеење и игра со усните
- воведување на цврста храна за џвакање
- користење на широки сламки за пијалоци за стимулација на усните мускули.
Иако поврзаноста меѓу говорот и џвакањето на храната можеби не е многу очигледна, тоа е важен аспект на нашата комуникација. Кога го тренираме говорот со џвакање на храната, го подобруваме владеењето на јазикот и го зголемуваме нивото на комуникација со другите.
Текстот го напиша: Сара Стаменковиќ – логопед
